فقه دانش برتر تمدن اسلامی است و فقه سیاسی که حاصل تأملات فقیهانه است، از شاخه های آن به شمار می‌رود. این مقاله کوشیده است تا بین گزاره‌ها و نظریه‌های فقه سیاسی شیعه با زمانه و قدرت پیوند برقرار کرده و ...
بیشتر
فقه دانش برتر تمدن اسلامی است و فقه سیاسی که حاصل تأملات فقیهانه است، از شاخه های آن به شمار می‌رود. این مقاله کوشیده است تا بین گزاره‌ها و نظریه‌های فقه سیاسی شیعه با زمانه و قدرت پیوند برقرار کرده و نسبت آنها را دریابد. در این راستا روحانیت شیعه به مثابه یک نهاد در مواجهۀ تاریخی با زمانه و ساختار قدرت در نظر گرفته میشود که اندیشهها متناسب با این ظرف زمانی و سیاسی ارائه شده و رابطۀ عالمان با سیاست در پرتو آن شکل گرفته است. دامنۀ زمانی مورد بررسی این مقاله از آغاز عصر غیبت کبری تا انقلاب اسلامی را در بر می‌گیرد تا تنوع و نسبت نظریه‌ها و قدرت بیشتر به چشم آید. حاصل این نگرش پیوند فقه و تاریخ است که میتواند وجوهی جدید از دانش فقه سیاسی را آشکار سازد.
فضای فکری ایران در دوران معاصر در سایۀ تقابل مدرنیسم و اسلام‌گرایی، گفتمان‌ها و اندیشه‌هایی متفاوت و چه بسا ناسازگار دربارۀ سیاست و حکومت را فرصت ظهور بخشید. بهشتی از اندیشمندانی بود که در چنین فضایی، ...
بیشتر
فضای فکری ایران در دوران معاصر در سایۀ تقابل مدرنیسم و اسلام‌گرایی، گفتمان‌ها و اندیشه‌هایی متفاوت و چه بسا ناسازگار دربارۀ سیاست و حکومت را فرصت ظهور بخشید. بهشتی از اندیشمندانی بود که در چنین فضایی، گرایش میانه را در جریان نواندیشی دینی نمایندگی میکرد. در پرتو اجتهادی پویا و دریافتی عقلانی از دین، او کوشید، الگویی از نظام سیاسی اسلامی، ارائه کند که با وجود مرزبندی با مارکسیسم و لیبرالیسم بتواند ارزشهایی همچون مردم سالاری و آزادی را تضمین کند. مقالۀ حاضر میکوشد، با توجه به زمینههای فکری و عملی، فهمی انتقادی از اندیشۀ او دربارۀ سیاست و حکومت ارائه کند.
هدف این مقاله، پژوهش در دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ فرمانروایی سیاسی است. بدین منظور، این مقاله از روش‌های تحلیلی و تفسیری برای تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی استفاده می‌کند. مدعای مقاله این است که ...
بیشتر
هدف این مقاله، پژوهش در دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ فرمانروایی سیاسی است. بدین منظور، این مقاله از روش‌های تحلیلی و تفسیری برای تحلیل دیدگاه علامه طباطبایی استفاده می‌کند. مدعای مقاله این است که از نظر علامه طباطبایی فرمانروایی سیاسی از آنِ اجتماع است و فرمانروایی سیاسی مشروعیت خود را از اجتماع می‌گیرد و الزام سیاسی راجع به الزام اجتماعی و قرارداد اجتماعی و اعتبار اجتماع است. از این مقاله به دست میآید که دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ فرمانروایی سیاسی و قرارداد اجتماعی و مشروعیت و الزام سیاسی با نظریه‌های موجود در این باره تفاوت داشته و از استقلال نظری و تحلیل فلسفی ویژهای برخوردار است و چشم اندازهای جدیدی را، در پاسخ به پرسش‌های فلسفۀ سیاسی، پیش روی جوامع انسانی و اسلامی قرار میدهد. دیدگاه علامه طباطبایی دربارۀ فرمانروایی سیاسی در مناسبات میان فرد و اجتماع و حکومت و سامان سیاسی پیآمدهای قابل توجهی دارد و برای نظر و عمل سیاسی در جوامع انسانی و اسلامی مفید است.
ظهور انقلاب اسلامی ایران، با ماهیتی جدید یک حکومت 2500 ساله را برهم زد و تأثیری شگفت بر نهضت‌های رهایی‌بخش در جهان به‌ویژه در کشورهای اسلامی داشت. ازاین‌رو توجه نظریه‌پردازان علوم سیاسی و اجتماعی را ...
بیشتر
ظهور انقلاب اسلامی ایران، با ماهیتی جدید یک حکومت 2500 ساله را برهم زد و تأثیری شگفت بر نهضت‌های رهایی‌بخش در جهان به‌ویژه در کشورهای اسلامی داشت. ازاین‌رو توجه نظریه‌پردازان علوم سیاسی و اجتماعی را نیز به خود جلب نمود. در این نوشتار سعی شده است تا تأثیر بر نظریه‌های رایج و تولد نظریه‌های جدید دربارۀ انقلاب اسلامی مورد تأمل قرار گیرد؛ بنابراین پرسش این پژوهش آن است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر نظریه‌های انقلاب داشته و باعث ایجاد چه نظریه‌هایی شده است؟ نویسندگان این پژوهش بر آن‌اند که انقلاب اسلامی که از درون مکتب شیعه با نگاهی جدید به منصۀ ظهور رسید و با بنیان‌های درونی خود نظریه‌های انقلاب را از تحلیل خویش ناتوان ساخت و در اثر نواندیشی دوبارۀ برای فهم این انقلاب جدید در دنیای مدرن، نظریات پسا انقلاب اسلامی همچون نظریات انقلاب‌ها در کشورهای جهان درحال‌توسعه، نظریۀ پست‌مدرن، نظریۀ عرفانی و نظریۀ رهبری مذهبی رخ نموده‌اند. هدف این مقاله، مقایسۀ نظریۀ رهبری مذهبی با برخی نظریه‌های مشابه و تأثیر واقعۀ بزرگ انقلاب اسلامی در نظریه‌پردازی در این باب است. به نظر می‌رسد، این نظریه در مقایسه با نظریه‌های دیگر، قدرت تبیین بیشتری داشته باشد. روشی که برای این پژوهش در نظر گرفته‌شده، روش اسنادی-تحلیلی است.
دوره 2، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1396، صفحه 93-116
چکیده
انتخابات از مفاهیم مدرنی است که از زمان انقلاب مشروطه، فراروی عالمان مسلمان قرار گرفته است. دربارۀ جایگاه و اعتبار آن در اندیشۀ دینی اجماع نظری مشترک، شکل نگرفته و ابهامات زیادی در ترجمان مختصات انتخابات ...
بیشتر
انتخابات از مفاهیم مدرنی است که از زمان انقلاب مشروطه، فراروی عالمان مسلمان قرار گرفته است. دربارۀ جایگاه و اعتبار آن در اندیشۀ دینی اجماع نظری مشترک، شکل نگرفته و ابهامات زیادی در ترجمان مختصات انتخابات وجود دارد. این مسئله همواره به عنوان یک معضل فکری و اندیشهای مطرح بوده و اندیشههای مختلفی دربارۀ آن پس از انقلاب اسلامی به وجود آمده است. فقدان مباحث نظری و توافق مبنایی در تبیین دقیق جایگاه آن، باعث بروز چالشهای عملی گستردهای شده است. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی تحلیلی به سؤالات ذیل پاسخ دهد:1- آیا در اندیشۀ عالمان شیعی، انتخابات، در ادارۀ زندگی سیاسی، حجیت و اعتبار دارد یا آنکه انتخابات صرفاً تکلیف دینی مسلمانان بوده و نوعی قدرت نمایی آنان در قبال دشمنان خارجی است؟ 2- چه راه حلهایی برای خروج از این مشکل نظری میتوان پیشنهاد کرد؟ از دیدگاه نواندیشی دینی امکان انتخابات وجود دارد، ولی در نگاه اندیشۀ دینی سنتی انتخابات، به تنهایی، در سامان زندگی سیاسی، حجیت و اعتبار ندارد.
دوره 2، شماره 2 ، پاییز و زمستان 1396، صفحه 117-134
چکیده
< p>نظرات متفاوتی در زمینۀ رابطۀ دین با سیاست وجود دارد. اگر این نظرات مختلف بر روى یک طیف در نظر گرفته شود، در یک قطب آن نظریۀ جدایى دین از سیاست و در قطب مخالف آن نظریۀ دیانت عین سیاست و سیاست عین ...
بیشتر
< p>نظرات متفاوتی در زمینۀ رابطۀ دین با سیاست وجود دارد. اگر این نظرات مختلف بر روى یک طیف در نظر گرفته شود، در یک قطب آن نظریۀ جدایى دین از سیاست و در قطب مخالف آن نظریۀ دیانت عین سیاست و سیاست عین دیانت قرار مى‌گیرد. در زمینۀ رابطۀ دین با سیاست، مسئلۀ درخور اهمیتی است که همواره اندیشمندان مسلمان را در طول دو قرن اخیر به خود مشغول کرده است. مقالۀ حاضر تلاش دارد که رابطۀ دین و سیاست را به روش تطبیقی در اندیشۀ سید محمود طالقانی و محمد مجتهد شبستری مورد بررسی قرار دهد؛ لذا عهده‌دار پاسخ به این پرسش اصلی است که وجوه اشتراک و افتراق اندیشۀ سیاسی آیت‌الله طالقانی و محمد مجتهد شبستری چیست؟ فرضیه‌ای که در پاسخ به این پرسش اصلی مورد سنجش و آزمون قرار می‌گیرد، آن است که هردو اندیشمند در مراجعه به منابع اجتهادی و روش واحد استنباط و تأکید بر آزادی مشروع انسان‌ها، اشتراک نظر دارند ولی افتراقشان در این است که طالقانی به دین و سیاست مبتنی بر الگوی حداکثری می‌رسد، با ادغام و ارتباط دین و سیاست به با توجه به آیات شورا در قرآن کریم، به نظام شورایی در تمام سطوح می رسد، اما مجتهد شبستری به دین و سیاست مبتنی بر الگوی حداقلی می‌رسد و با جدایی و تفکیک دین از سیاست، عرفی بودن سیاست و حکومت برای او اولویت پیدا می‌کند.
